HUMILING ng deoxyribonucleic acid (DNA) testing ang pamilya ni National Democratic Front of the Philippines (NDFP) peace consultant Maria Coronacion Araneta-Bocala upang matukoy kung sa kanya nga ba ang mga labi na iniharap ng militar, ayon sa Communist Party of the Philippines (CPP).
Kasunod ito ng mga pahayag ng Philippine Army na kabilang si Araneta-Bocala sa mga napatay sa serye ng armadong engkwentro sa Calinog, Iloilo mula noong Agosto 8.
Inakusahan ng CPP ang Armed Forces of the Philippines (AFP) na nilapastangan ang mga labi ng mga biktima.
“The family of Ka Concha (Araneta-Bocala)…have requested DNA testing to ascertain whether the remains are hers, as it was impossible to make an identification through visual inspection,” ani CPP chief information officer Marco Valbuena.
Sinabi rin ni Valbuena na ipinaalam sa kanila na kinompirma ng pamilya ni Rewilmar Torrato ang pagkakakilanlan ng kanyang mga labi.
Hindi pa aniya nasusuri ang sinasabing mga labi ni Vicente Hinojales “dahil ang mga ito ay hindi pa nailalabas sa ‘garbage bag.'”
Ang paraan aniya ng paghawak sa mga labi, at kung paano nahihirapan ang mga pamilya, ginigipit at tinatakot ng AFP, ay nagpapakita sa kanilang mababang pagtingin sa International Humanitarian Law (IHL), na nagsasaad kung paano dapat ituring ang mga labi ng mga nasawing mandirigma. hinahawakan nang may dignidad at paggalang,
“The manner with which the remains have been handled, and how families are being given a hard time, harassed and intimidated by the AFP, speak of their low regard for international humanitarian law (IHL), which specifies how remains of fallen combatants should be handled with dignity and respect,” ani Valbuena.
Sa ulat ng AFP, sina Bocala-Araneta, Torrato at Hinojales ay kabilang sa mga nangungunang pinuno ng rebolusyonaryong kilusan sa Panay Island.
Sina Araneta-Bocala at Teodosio ay iniulat na nasawi kasunod ng umano’y 10 minutong pakikipagbarilan sa mga tropa mula sa 82nd Infantry Battalion sa Barangay Cabatangan, Lambunao noong Agosto 15 habang si Hinojales ay posibleng napatay noong Agosto 5 ng mga yunit sa ilalim ng 3rd Infantry Division ng AFP.
Nauna rito, iniulat ng AFP na pinatay nito ang limang mandirigma ng NPA noong Agosto 8 sa Calinog.
Mga tuntunin ng mga paglabag sa digmaan
Sa isang kalatas ay inihayag ng human rights group na Karapatan-Panay na noong Linggo ay kinondena ang AFP sa mahabang panahon sa pagpapalabas ng ilang labi ng mga mandirigma ng NPA sa kani-kanilang pamilya.
“It took days for the families to finally obtain the remains – which were also in various stages of decomposition – as they had to contend with harassment from the Philippine Army which tried to prevent the families from immediately securing the bodies,” anang grupo.
“At one point, heavily-armed soldiers followed the family members and the human rights workers helping them, and even entered the funeral home where the bodies were interred.”
Iniulat din ng Karapatan-Panay na ang mga labi ng ilan sa mga mandirigma ng NPA ay nagtamo ng iba pang pinsala, tulad ng mga pasa, sugat, at saksak.
Sinabi ng grupo na ang mga pinsala ay lumalabas na hindi naaayon sa ulat ng AFP na ang mga rebelde ay pawang namatay sa panahon ng isang “armed encounter.”
Ang mga kondisyon ng mga katawan ay nagmumungkahi ng posibilidad ng tortyur, malupit na pagtrato, at buod ng pagpatay, idinagdag nito.
“Such inhumane and degrading treatment of the bodies of deceased persons – whether civilian or enemy combatant – is wholly unacceptable, immoral, and contravenes international law and, most importantly, the Philippine government’s own commitments under an agreement entered into with the NDFP,” wika ng Karapatan-Panay.
Matatandaan na nilagdaan ng Gobyerno ng Republika ng Pilipinas ang Comprehensive Agreement on Respect for Human Rights and International Humanitarian Law (CARHRIHL) kasama ang NDFP noong 1998.
“The duty to dispose of the dead in a respectful manner, to facilitate the return of the remains of the deceased to their families, and to prevent the dead from being despoiled, as well as the prohibition against the mutilation of the bodies all form part of (IHL),” paliwanag ng grupo.
Maraming negosyador ng NDFP ang napatay
Ipinunto ng grupo na ang mga tauhan ng NDFP tulad ni Araneta-Bocala na hindi bahagi ng pwersang panlaban ng NPA at hindi direktang nakikibahagi sa labanan ay protektado sa pag-atake.
“An investigation is therefore warranted into the exact circumstances that led to the killings in Lambunao, Iloilo especially considering how unlikely it was for Concha Araneta-Bocala, the 74-year old NDFP consultant, to take part in hostilities,” sabi ng grupo.
Giit ng Karapatan kung talagang kabilang si Araneta-Bocala sa mga nasawi, hindi siya ang unang negosyador ng kapayapaan ng NDFP na brutal na pinatay.
Idinagdag ng KARAPATAN na nakadokumento na ito ng maraming pagpatay mula sa mga pagpaslang hanggang sa itinanghal na mga ‘engkwentro’ kung saan ang mga biktima ay miyembro o nakaugnay sa NDFP.
Kabilang rito ang pagdukot at pagpatay sa consultant ng NDFP na si Rogelio Posadas ng Philippine Army sa Negros Occidental noong Abril 2023, pagdukot sa consultant ng NDFP na si Ariel Badiang sa Bukidnon noong Pebrero 2023, ang pagpatay sa consultant ng NDFP na si Ericson Acosta at kasama nito sa Negros Occidental noong Nobyembre. 2022, ang pagpatay sa consultant ng NDFP na si Julius Giron at kanyang mga kasamahan sa loob ng kanilang tahanan sa Baguio City noong Marso 2020, at ang partikular na malagim na pananaksak at pagpatay kay NDFP na si Randall Echanis at ang kanyang kasama sa kanilang apartment sa Quezon City noong Agosto 2020,” anang grupo.
Binanggit din ng grupo ang pagpatay ng tropa ng gobyerno sa pitong kawani ng NDFP sa San Jose, Antique noong Agosto 2018, gayundin ang pagpatay sa sariling asawa ni Concha Araneta-Bocala, consultant ng NDFP na si Reynaldo Bocala at kasama nito ng mga operatiba ng pulisya sa loob ng kanilang bahay sa Mayo 2021.
Nanawagan ang Karapatan-Panay ng imbestigasyon sa lahat ng ulat ng paglabag sa human rights at humanitarian law, kabilang ang mga posibleng paglabag sa pagkamatay ng mga mandirigma ng NPA at miyembro ng NDFP nitong mga nakaraang araw. (ROSE NOVENARIO)